Borelioza, zwana również pod rzadziej używaną nazwą „krętkowica kleszczowa”, to najczęściej występująca zoonoza w Polsce. Do zarażenia dochodzi poprzez ukąszenie człowieka przez zakażonego kleszcza, który jest głównym przenosicielem krętków z rodzaju Borrelia.
borelioza
Choroba ta wywołuje wiele niepożądanych objawów, utrudniających lub niekiedy wręcz uniemożliwiających prawidłowe funkcjonowanie pacjentów, a leczenie farmakologiczne ogranicza się do działania przeciwbakteryjnego poprzez stosowanie antybiotykoterapii lub leczenia objawowego. Istnieją natomiast sytuację, w których pacjenci pomimo odpowiednio przeprowadzonego leczenia farmakologicznego nie wracają do pełni zdrowia. Zjawisko to nosi nazwę zespołu „poboreliozowego” – PTLDS (ang. Post-Treatment Lyme Disease Syndrome) i charakteryzuje się stałym utrzymywaniem się niepożądanych objawów u pacjentów poddanych antybiotykoterapii jako sposobu leczenia zarażenia Borrelia spp.
BORELIOZA - OBJAWY
Borelioza z lyme jest chorobą wieloukładową, a występujące w niej objawy można podzielić ze względu na poziom zaawansowania. Najczęściej używanym podziałem jest ten, wyróżniający trzy stadia kliniczne:
W stadium wczesnym zlokalizowanym, najbardziej charakterystycznym objawem jest EM, czyli rumień wędrujący ograniczony (łac. erythema migrans), który może pojawić się już po kilku dniach od ukąszenia przez kleszcza. Charakteryzuje się czerwonawym zabarwieniem, z często występującym przejaśnieniem w centralnym punkcie. Samo wystąpienie tej zmiany skórnej jest bezbolesne, choć mogą mu towarzyszyć objawy grypopodobne takie jak: bóle mięśni i stawów, bóle głowy oraz ogólne osłabienie. W związku z faktem, iż jego pojawienie się jest silnie charakterystyczne i często zauważalne można dokonać rozpoznania i wdrożyć antybiotykoterapię. Należy jednak pamiętać, iż brak pojawienia się rumienia wędrującego w wyniku ukąszenia kleszcza nie zawsze oznacza, iż u pacjenta nie rozwija się Borelioza.
Stadium wczesne rozsiane, inaczej narządowe, swoją nazwę zawdzięcza lokalizowaniem się krętków Borrelia w wielu narządach organizmu. Proces ten uskuteczniany jest dzięki transportowi patogenów z krwią do narządów. W jego przebiegu wyróżnia się przede wszystkim stany zapalne narządów i ich układów oraz występowanie objawów „grypopodobnych” jak: ogólne osłabienie, bóle głowy czy mięśni.
Późnemu stadium – towarzyszą najczęściej przewlekłe zapalenia narządów czy objawy niespecyficzne, takie jak: depresja, otępienie, problemy z koncentracją i zapamiętywaniem. U pacjentów w późnym stadium może również dojść do wystąpienia encefalopatii wątrobowej (EW) charakteryzującej się objawami psychiatryczno-neurologicznymi, wynikającymi z ciężkiej niewydolności czynnościowej wątroby.
borelioza - rozpoznanie
W celu rozpoznania Boreliozy należy przeprowadzić szczegółowy wywiad kliniczny z pacjentem oraz poddać go badaniom przedmiotowym. W przypadku wystąpienia EM (łac. erythema migrans) należy poddać pacjenta antybiotykoterapii, bez konieczności wykonywania dodatkowych testów laboratoryjnych. U osób, u których nie pojawiła się wyżej opisywana zmiana skórna, natomiast występują objawy typowe dla Boreliozy z lyme, należy zalecić testy, które wykrywają obecność przeciwciał przeciwko Borrelia spp. Pierwszym krokiem jest wykonanie testów immunoenzymatycznych (EIA), Testów immunofluoresencyjne (IFA) lub testu ELISA. W przypadku negatywnego wyniku uzyskanego podczas przebiegu owych metod należy brać pod uwagę inną diagnozę lub przeprowadzić ponownie test IgM dla objawów utrzymujących się krócej niż 30dni i IgG dla objawów występujących przez ponad 30 dni. W przypadku wyniku pozytywnego lub niejednoznacznego należy wykonać test Western Blot, IB lub multiplex. Wynik pozytywny potwierdza rozpoznanie Boreliozy z lyme, natomiast negatywny skłania do rozpatrzenia innej, możliwej diagnozy pacjenta.
Poza wyżej wymienionymi testami serologicznymi istnieje również metoda PCR, która wykorzystuje reakcję łańcuchowej polimerazy. Wykrywa materiał genetyczny bakterii we krwi obwodowej, płynie mózgowo-rdzeniowym czy stawowym. Należy jednak pamiętać, iż dodatni wynik badania PCR przy jednoczesnym ujemnym wyniku testów serologicznych nie musi oznaczać zarażenia Borrelia spp.
BORELIOZA - LECZENIE
Leczenie Boreliozy skupia się przede wszystkim na podawaniu antybiotyków. Ich rodzaj, dawka, sposób i czas podawania zależne są od obrazu klinicznego, wieku czy stanu fizjologicznego pacjenta. Przykładowo Doksycyklina, przy współistniejącym rumieniu wędrującym, powinna być podawana w okresie od 2 do 3 tygodni, w dawce 100mg 2 razy na dobę. Należy jednak pamiętać, iż nie wolno stosować jej u dzieci, które nie ukończyły ósmego roku życia oraz u kobiet w ciąży. UWAGA: Nie łączymy tego antybiotyku z produktami zawierającymi duże ilości wapnia (mleko, maślanka, sery żółte, tłuste itd.) Wapń zawarty w wyżej wymienionych produktach będzie wpływał negatywnie na absorpcję doksycykliny. Powinniśmy również uważać na stosowanie suplementów diety, w skład których wchodzi magnez, żelazo i cynk, bowiem będą obniżały biodostępność doksycykliny dając słabszy wynik antybiotykoterapii. Inne wykorzystywane leki to: Amoksycylina, Azytromycyna, Cefotaksym czy Ceftriakson. Poza antybiotykoterapią stosuje się leczenie objawowe, poprzez podawanie pacjentowi leków przeciwbólowych m.in. NSPLZ, czyli niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
BORELIOZA - PROFILAKTYKA
W celu ochrony przed kleszczami, zaleca się stosowanie preparatów ochronnych (sprayów, kremów), stosowanie odpowiedniego okrycia wierzchniego (długich rękawów, nogawek, wysokiego obuwia, nakrycia głowy) podczas przebywania w miejscach, w których istnieje szczególnie wysokie ryzyko znalezienia się w pobliżu siedlisk kleszczy – lasy, łąki, pola, parki. Warto także pamiętać o dokładnych oględzinach całego ciała po powrocie ze spacerów i nie dokonywać ich w pomieszczeniach zamkniętych, z uwagi na możliwość ich przeniesienia. Na ten moment nie ma szczepień ochronnych przeciwko Boreliozie.
